The matrix
The matrix is een film die ik nooit zelf zou kiezen om te zien. In mijn ogen draaide deze film om dingen die in werkelijkheid niet kunnen en daar houd ik niet van. Met deze opdracht heb ik toch de moeite gedaan om de film te bekijken en ik was aangenaam verrast. Ik zat vol vooroordelen over deze film die nu helemaal ontkracht zijn. Deze film bevat meet realiteit dan ik dacht.
De film gaat over een groepje computerspecialisten en tevens de beste hackers ter wereld. Neo (Thomas A. Anderson) wordt door dit groepje gecontacteerd om mee in te gaan tegen the matrix. The matrix is een computerprogramma dat gemaakt is door machines die beschikken over artificiële intelligentie. Mensen dienen als energiebron voor de machines in deze echte wereld en the matrix is gemaakt om de mensen onder controle te houden. The matrix stelt de aarde voor zoals die was in 1999 terwijl het in de realiteit ergens rond 2199 is. Neo wordt door Morpheus uitgenodigd om uit de the matrix te treden en mee in de realiteit te komen strijden tegen de machines die de mensheid hebben onderworpen. Neo beslist om hier mee in te stappen en wordt opgeleid om in het team van Morpheus te functioneren. Dit team gaat telkens op zoek naar nieuwe mensen die ze kunnen bevrijden. Ze merken echter dat the matrix niet volledig foutloos is en dat er dus regels omzeild kunnen worden. In the matrix zijn er ook controleprogramma’s, agenten, die overal kunnen opduiken om opstandelingen zoals Neo en co uit te schakelen. Morpheus gelooft dat Neo ‘the one’ is en dat hij de oorlog die bezig is in de echte wereld kan stoppen. Om dit te ontdekken moet Neo langs het orakel en dat gebeurt, door de agenten, niet altijd even vlekkeloos. Cypher is ook een lid van het team van Morpheus maar hij is het beu om in de realiteit te leven en verraadt zijn team aan de machines. Morpheus wordt ontvoerd en een stuk van het team wordt uitgemoord. Trinity en Neo slagen er in om Morpheus te redden en Neo blijkt uiteindelijk ‘the one’ te zijn.
In the matrix vinden we veel aspecten terug die men in de Bijbel vindt. Zo wordt het Messias principe naar boven gehaald. Neo is ‘the one’ in the matrix die de mensheid kan redden. De vergelijking met het Messiasverhaal is dus zeer sterk hier. Ook de stad Zion is een referentie naar de Bijbel want dit betekent de stad God. De vrouw met de naam trinity slaagt terug op de heilige drievuldigheid en cypher is de Judas in the matrix.
Artificiële intelligentie is een belangrijk punt in de film. Wij krijgen steeds meer en meer te maken met de grens hiermee. In onze maatschappij moeten wij ons constant afvragen waar we de grens kunnen trekken. Wat kan en wat kan niet. Wat kunnen we overlaten aan machines en waar moeten we zien dat we alles zelf in de hand houden.
Realiteit vs illusie is zeer belangrijk in de film. Het is belangrijk om het onderscheid te maken tussen wat echt is en wat illusie is. Dit verwijst een beetje naar allegorie van de grot van Plato. Plato heeft deze denkwijze op tal van terreinen toegepast, die ertoe leidde dat de realiteit werd verdeeld in twee domeinen. Er was de wereld van de mensen, oftewel de waarneembare wereld van alledag. In deze wereld gaat alles voorbij en blijft niets hetzelfde, wat Plato zelf samenvatte met ‘alles wordt, niets is’. Dit is de wereld van de zintuigen waar de dimensies ruimte en tijd heersen en waar bijgevolg niets perfect is. In de wereld der abstracties daarentegen heerst een perfecte orde en permanentie, ruimte en tijd bestaan daar niet. Door de onveranderlijkheid is dat de wereld waar de echte werkelijkheid bestaat.
Het bestaan van deze twee domeinen heeft voor de mens dezelfde gevolgen als voor alle andere dingen. Ons lichaam, dat waarneembaar is, is ondergeschikt aan fysische wetten en bevindt zich binnen ruimte en tijd. Het ontstaat en verdwijnt weer, is niet perfect of op twee verschillende momenten identiek. Onze ziel echter was volgens Plato immaterieel, tijdloos en onvergankelijk. Daarmee is de ziel onze permanente Vorm, die tevens onderdeel uitmaakt van de wereld der abstracties.
Nu behoorde volgens Plato hetgeen bestaat tot het Goede. Voor hem vloeide hieruit voort dat het belangrijkste levensdoel van een intelligent mens het doorschouwen van de oppervlakte is, om zo door te dringen tot de eigenlijke realiteit. Wanneer men dat bereikt bevat men de wereld der Ideeën, waar de ziel reeds verblijft en tot in de eeuwigheid zal blijven. Op deze wijze is het menselijk bestaan een repetitie voor het hiernamaals
Shutter Island
Het is 1954 en Teddy Daniels wordt gevraagd om een verdwijning te komen onderzoeken op een eiland waar een instelling voor geesteszieken staat. Teddy Daniels is een U.S. Marschall en hij moet op zoek gaan naar een moordenares die verdwenen is uit de instelling. Chuck Aule vergezelt Teddy bij zijn zoektocht en in die zoektocht krijgt Teddy een vermoeden dat er op de patiënten in de instelling lobotemie wordt uitgevoerd. Lobotomie is een rond het midden van de 20e eeuw toegepaste chirurgische operatie waarbij de verbinding van het voorhoofdsgedeelte van de hersenen en de rest van de hersenen en het zenuwstelsel door een insnijding bijna geheel wordt verbroken. De chirurg boorde eerst twee gaten in de schedel van de plaatselijk verdoofde patiënt en maakte de incisie in de hersenen. De frontale hersenkwabben hebben een functie in "zelfsturendheid" en in het tot uiting komen van de eigen persoonlijkheid. Met lobotomie werd geprobeerd psychische stoornissen zoals schizofrenie te verhelpen, maar de effecten bleken onvoorspelbaar en hadden veel meer gevolgen dan het verhelpen van de schizofrenie. De ingreep wordt niet meer toegepast en sinds ca. 1960 als barbaars beschouwd, hoewel zelfs in de jaren '80 in Frankrijk en Denemarken nog enkele lobotomieën plaatsvonden.
Teddy is zijn vrouw verloren aan moord en vermoedt nu dat er ook lobotemie was uitgevoerd op de moordenaar van zijn vrouw. Zijn zoektocht loopt niet al te makkelijk omdat de psychiaters van de instellingen niet meewerken aan het onderzoek en het lijkt er zelfs op dat ze hem willen dwarsbomen. Hij krijgt tijdens zijn zoektocht ook nachtmerries en ziet telkens zijn vrouw weer voor zich. Hij heeft ook flashbacks naar WOII. Uiteindelijk vindt hij de ontsnapte vrouw en zij vertelt hem de gang van zaken in de instelling. Zij laat hem inzien dat hij gedrogeerd wordt door de psychiaters van de instelling waardoor hij die nachtmerries heeft. Ondertussen is ook Chuck verdwenen en Teddy gaat op zoek naar hem omdat hij denkt dat hij in gevaar is. Hij vermoedt dat de psychiaters experimenten gaan uitvoeren op Chuck en dus doet hij er alles aan om dat te voorkomen. Hij begeeft zich naar de vuurtoren van het eiland, waar hij psychiater Cawley ontmoet. De psychiater vertelt Teddy dat hij een geesteszieke patiënt is. Maar een gevluchte vrouwelijke psychiater die hij eerder op het eiland had ontmoet, had hem reeds gewaarschuwd dat dat zou gebeuren. Hij speelt het spel mee. Wanneer Chuck vervolgens binnenwandelt en vertelt dat hij ook een psychiater uit de instelling is, krijgt Teddy te horen dat hij zijn eigen vrouw vermoord heeft en dat hij al enkele jaren in de instelling verblijft. Het verhaal van het onderzoek en zijn partner Chuck is zijn eigen fantasie. Hij zit zelf vast op Shutter Island omdat hij volledig gek geworden is na de moord op zijn vrouw. Zijn psychiater dringt uiteindelijk tot hem door en Teddy lijkt terug bij besef te zijn. Tot hij op een gegeven moment Cawley terug aanziet als Chuck. Teddy kiest vanaf deze moment bewust voor lobotomie.
Ook in Shutter Island is de grens tussen realiteit en illusie zeer nauw. Teddy leeft constant met de twijfel wat realiteit is en wat illusie is. Hier zit ook weer het filosofische gedachtegoed van Plato in. Wat we kunnen waarnemen is echt maar hoe we denken en voelen wordt gecreëerd en kan dus makkelijk bewerkt worden. Het is belangrijk dat wij als mensheid deze lijn sterk blijven trekken en ons bewust moeten zijn van realiteit en illusie.
